door Rombout Schipper
Van “OF” naar “EN”.
Regelmatig kom ik in organisaties waar steeds veel keuzes gemaakt moeten worden. Zo is soms de discussie of we gaan inzetten op specialisten of generalisten. Of we denken te moeten kiezen voor zelforganisatie of duidelijk leiderschap. Maar ook in allerlei andere keuzes komen we schijnbare dilemma’s tegen, we hebben het gevoel te moeten kiezen. Dat alleen al kan weer leiden tot een gevoel van machteloosheid en het willen uitstellen van de keuze, of het verdwalen in het onderzoeken van de voor- en nadelen.
Natuurlijk helpt het als je duidelijk kiest voor een bepaald product of dienst. Je bent herkenbaarder, je kunt je meer profileren en je straalt uit dat je weet waar je het over hebt. Daar tegenover staat dat je ook altijd wat verliest, iets opgeeft. Hoe maak je nu een goede keuze? Ons brein vindt het heerlijk om een duidelijke keuze te maken, het is ook een bepaalde vorm van leiderschap om duidelijke keuzes te maken. Je wordt gewaardeerd als je als leider keuzes maakt, we weten waar we aan toe zijn. En toch, toch is de praktijk niet zo binair of rechtlijnig. Elke keuze heeft naast de voordelen ook nadelen. Je kunt de verleiding voelen om dan niet te kiezen, of alleen de voordelen van beiden kanten van de keuze te willen. Maar je weet natuurlijk ook dat dat niet kan. Elke keuze heeft voor- en nadelen in zich.
En daar weer die vraag: Hoe maak je nu een goede keuze? Om je te helpen goede keuzes te maken kun je onderstaand model eens proberen.
Het eerste model is een soort winst- en verliesrekening. Je vult alle vakjes in en weegt af wat zwaarder weegt. Een kwestie van optellen en aftrekken. Heel behulpzaam om inzicht in je eigen motieven of de motieven van een team te krijgen.
Als je de beweging maakt van 1 naar 2 naar 3 naar 4 help je jezelf om eerlijk(er) te zijn in de keuzes die je wilt maken.
Maar, nu het ‘en’. De kunst is om te kiezen voor ‘En’ in plaats van ‘Of’. Want dan neem je alle voor- en nadelen die er zijn, met het volgende belangrijke verschil: je concentreert je op de voordelen van beide keuzes en ziet de nadelen van beide keuzes. En die neem je mee. Het gaat erom dat je dit in een goede verhouding doet. Het volgende plaatje laat dat zien.
Dit vraagt behoorlijk veel lef: kiezen voor ‘en’ in plaats van ‘of’. De moeite waard om eens te proberen, mij bevalt het goed. Het leert je om niet meteen positie te kiezen, maar juist om beide kanten van de keuze goed te verkennen zonder het als goed of fout te zien, of het ene beter dan het andere. Het heeft elementen in zich van de functionele analyse uit Systeemdenken en het meenemen van de wijsheid van de minderheid uit Deep Democracy. Daarmee krijg je meer overzicht en kun je echt beter gefundeerde keuzes maken.
