Als teamontwikkelaar ben ik altijd nieuwsgierig naar wat maakt dat mensen en teams doen wat ze doen. Soms weten de teamleden niet eens meer de reden van bepaald gedrag, het zit als het ware ‘in het systeem’. Reden te meer om dit regelmatig te onderzoeken: zijn we in ons teamgedrag wel nog steeds nuttig bezig? Of zetten we ‘oud’ gedrag in dat niet meer helpt, zonder dat we het in de gaten hebben?
In mijn vorige blog over hoe teams volwassen worden (conflictstijlen), stipte ik even de ‘loopjes’ aan, bijvoorbeeld ‘hoe meer ik forceer, des te meer jij toedekt, des te meer ik ga forceren’ etc. Dit noemen we een zichzelf versterkend patroon. Elk team kent teampatronen, en sommige zijn niet meer functioneel. En toch, toch blijven we het doen. Waarom? Omdat er ergens een voordeel in zit, of we niet goed weten wat de voordelen van nieuw gedrag zullen zijn. En misschien ook wel omdat we het weleens hebben geprobeerd te veranderen, maar dat het niet goed gelukt is. Dat kan onmacht creëren.
Hoe ontdek ik teampatronen?
1 x = normaal, 2 x = opmerkelijk, 3 x = patroon. Zo simpel is het. Als je zo gaat kijken naar teamgedrag, valt je snel op wat vaker gebeurt. Bijvoorbeeld dat er tijdens een vergadering geen antwoord wordt gegeven op een vraag, maar er wel een grapje wordt gemaakt. Een ander voorbeeld is dat teamleden elkaar niet direct aanspreken, maar wel over elkaar praten. Een teampatroon is op zichzelf niet goed of fout. Wel kun je vaststellen dat sommige teamleden last hebben van een patroon, of dat een team haar resultaten steeds niet goed weet te halen vanwege een bestaand patroon. Dan kan het zinvol zijn om veel voorkomende teampatronen te onderzoeken door inzet van een functionele analyse.
Functionele analyse
Een functionele analyse is het in kaart brengen van de voor- en nadelen van teampatronen. Ik adviseer vaak dit eerst te doen voordat je besluit om teampatronen te willen veranderen. Want er kunnen wat addertjes onder het gras vandaan komen als je niet goed weet welke voordelen en nadelen er zijn te behalen en verliezen als je teampatronen wil gaan veranderen. Doe dit ook vooral met het hele team, want iedereen ervaart verschillende voor- en nadelen. Ga daarover niet in discussie, noteer echt per vakje alle genoemde voordelen of nadelen.
Een functionele analyse bestaat uit 4 vakken:
Het is goed om je te realiseren dat het voordeel van het huidige patroon bij het veranderen van het patroon om kan slaan in een verlies van dat voordeel. Maar het is meer dan een invuloefening vanuit de huidige situatie. Je neemt een voorschot in denken en analyseren op welke voor- en nadelen een verandering van teampatronen je kan brengen. We zijn als mens, dus ook als team, vaak geneigd meer het voordeel van verandering te zien en het nadeel niet goed te analyseren. Het 4e vakje, waarin je het verlies noteert als je het patroon gaat veranderen, wordt ook wel ‘rampscenario’ genoemd. Het is kort gezegd de reden dat veel veranderingen niet goed lukken.
Het voordeel van het nadeel zien
Er zijn 2 goede redenen om vooraf in kaart te brengen welk verlies elke verandering met zich meebrengt. Want elk voordeel heeft ook een nadeel, zoals Cruyff al zei.
- Als je de voordelen van een verandering kan afwegen tegen de nadelen, kun je een goed besluit nemen. Soms zie je gewoon dat de nadelen groter zijn en is het wijs niets te veranderen
- Juist ook als je wel meer voordeel dan nadeel ziet, en je besluit te veranderen, wéét je welke nadelen je zult tegenkomen in de verandering. Zodra je de nadelen tegenkomt tijdens het veranderen kan je het nu markeren als vooruitgang: “we zijn aan het veranderen”. Dit geeft meer motivatie om door te gaan dan een nadeel niet goed voorzien te hebben en alleen te labelen of ervaren als nadeel.
Kleine betekenisvolle stapjes
En als je dan besloten hebt een teampatroon te veranderen, doe het dan in kleine, betekenisvolle stapjes. Teampatronen laten zich niet zomaar ineens veranderen. Dat moet inslijten en langzaam geïnterneerd worden. We kennen zelfs een mooie term voor de kans op terugval: homeostase. Elk systeem streeft vanuit zichzelf naar behoud van de status quo. Ook dat is gewoon een gegeven waar je rekening mee kunt houden. Het is echt een kwestie van stapje zetten, ervaren, terugvallen, evalueren, (en nu heb je veel aan je functionele analyse: waarom doen we dit ook alweer en wat gaat het ons opleveren?) en weer verder. Vier elk stapje vooruit! Wil je nog een leuk filmpje zien over kleine stapjes zetten, kijk dan naar het filmpje van Ben Tiggelaar.
Veel plezier met het maken van de functionele analyse. Wie weet verander je wel niks en anders veel plezier met het zetten van de eerste stapjes!
Wil je meer weten over teamontwikkeling? Wij sparren graag met jou over de beste aanpak voor jouw team.
Start jouw teamontwikkeling
Misschien ben je ook geïnteresseerd in onze webinars en workshops:
