Systeemdenken
Kijken naar onderlinge relaties
Wat is systeemdenken?
Eén van de instrumenten die wij dagelijks gebruiken in ons werk is Systeemdenken. Dit gedachtengoed kent een aantal uitgangspunten:
- Breder kijken: Als Systeemdenkers helpen we je om naar jouw organisatie of team te kijken als naar een systeem, dat bestaat uit samenhangende delen. Als er in een deel van het systeem iets gebeurt, heeft dat gevolgen voor andere delen.
- Circulaire patronen: we richten de blik vooral op de relaties en interactie tussen mensen. Als iets één keer gebeurt, dan is dat toeval. Gebeurt iets voor een tweede keer, dan is dat opvallend. Bij een derde keer kun je spreken van een patroon, dat nog veel vaker en ook in andere situaties voor zal komen (TOP).

- Ont-schuldigen: we verleggen de focus van ‘Aan wie ligt het dat het zo stroef loopt?’ naar de onderlinge relaties en patronen binnen het systeem. Als samenwerken niet het juiste resultaat oplevert is dit doorgaans het gevolg van een combinatie van factoren die op elkaar inwerken en niet van het handelen van één persoon.
- Dieper kijken: we stellen regelmatig de vraag: “Wat is de goede bedoeling achter iemands gedrag?” of “Wie heeft er het meeste last van als iets wel wordt opgelost?” of “Wie heeft het meeste of het minste invloed om iets op te lossen?” Door dit soort vragen te stellen kijk je met een andere blik naar de onderlinge samenwerking.
- Reframen: wanneer je je bewust wordt van een vast denkpatroon, dan is dat de hefboom om ook anders te kijken en te (be)oordelen.
- Homeostase: ieder systeem heeft de neiging om onder druk ‘terug te vallen’ op oude en bekende interactiepatronen. We kunnen dit voorspellen en jullie helpen je hierop voor te bereiden.
- Kleine betekenisvolle stappen: wie anders kijkt, kan steeds opnieuw beginnen. We helpen jullie denken en werken in kleine, maar waardevolle stappen. Hierdoor ben je in staat om voortdurend en flexibel bij te sturen.
Voordelen van systeemdenken
- Je leert met een andere blik naar je team en organisatie te kijken
- Je geeft iedereen een rol en verantwoordelijkheid in het systeem en ont-schuldigt
- Je leert te werken met kleine betekenisvolle stappen als de hefboom voor verandering
- Je gaat concreet aan de slag in het hier en nu

Systeemdenken: werkwijze
We begeleiden (management)teams bij het achterhalen en blootleggen van versterkende en belemmerende interactiepatronen. Soms zit het patroon in de onderstroom (onderlinge relaties – emoties) en soms in de bovenstroom (inhoud – procedures). Vaak in een combinatie van beiden. Als je bereid bent om met elkaar het perspectief te verleggen, dan kun je stoppen met jezelf te herhalen. Zodra je dat doet, verandert de hele situatie. Een eerste, kleine betekenisvolle stap kan al veel effect hebben.
Wil je Systeemdenken leren in de praktijk? Volg dan onze incompany opleiding of kijk bij de leergang.